Het Gastenboek

Afgelopen twee weken hebben al vele bezoekers De Volgende Toon...bezocht. Dagjesmensen, kunstliefhebbers, oud werknemers van Radio Kootwijk en bewoners. Hoe bijzonder is het om van hen de ervaringen terug te horen en te lezen in ons gastenboek. Enkele van deze ervaringen willen we heel graag met u delen:

"Ontzettend leuk initiatief. Een combinatie van dit schitterende gebouw en de diverse ideeën van de kunstenaars..."

"Geschiedenis, maar dan niet uit een boekje. Zowel het gebouw als de schelpverhalen, het licht en de kleuren. Een bad van schoonheid..."

"Ons gezin heeft veel plezier gehad bij het bekijken en uitproberen van expositie. Mijn flink luidruchtige 5-jarige autistische zoontje heeft zich bijzonder goed vermaakt in D-Fence. Hij ging uit zijn vaste patroon om de herrie die hij zelf maakte. Hij ging op in het geluid van de Gladiator en de hekken...."

"Met de spreekbuis kreeg ik kontakt met een dame uit Odense Denemarken! Zij sprak me in het Engels aan en ik vroeg waar ze vandaan kwam. Ik spreek namelijk Deens en we hebben in het Deens verder gesproken..."

Plaats van Herinnering: Radio Kootwijk

Voor wie iets meer wil weten over het verleden....

Geluiden maken in Radio Kootwijk

De Volgende Toon...krijgt gasten

In het kader van de expositie vindt in augustus een aantal openbare repetities plaats:

7 en 8 augustus:
Marije Nie + Leerlingen
Hedendaagse tapdans

18 + 19 augustus:
Ireen Kurvers + Tineke Veenhof
Moderne locatie dans

21 + 22 augustus:
BOT
Muziek

Aan het eind van iedere tweede dag (om 15.30 uur) vindt een presentatie plaats.
Wees welkom! en wie weet bent u getuige van de geboorte van een wereldhit!

Reserveren is gewenst. Stuur naam, adres, telefoonnummer naar info@oddenjinears.nl

De zee ertussen

Installatie van: Valerie van Leersum en Kisten Roosendaal

Het afgelopen jaar interviewden Kirsten Roosendaal (schrijver) en Valerie van Leersum (beeldend kunstenaar) mensen die in Nederlands-Indie geboren zijn en het land noodgedwongen moesten verlaten op het moment dat het onafhankelijk van Nederland werd. Op basis van deze gesprekken bouwden de dames voor De Volgende Toon op Kootwijk een installatie van papieren schelpen en "luisterbrieven".De installatie maakt deel uit van de serie "De Zee ertussen". Deze gaat over de reis van geboortegrond naar moederland.



De titels van de "luisterbrieven" vormen een merkwaardig lijstje: 1. Boodschappenlijst, 2. Lijnen, 3. Plakstrook, 4.Naaimachine, 5.Nader bericht, 6. Schrijf me. Je vindt in de installatie ook een begrippenlijst. Waarin bijvoorbeeld het woord Serpentine is opgenomen. Serpentine: gekleurd papieren lint, werd gebruikt bij afscheid van vertrekkende schepen van Nederlands-Indie naar Nederland. De passagier hield het ene eind vast de persoon op de kade het andere eind. Tot de serpentine brak. De woordenlijst en de begrippenlijst geven een kleine indruk van hoe er aan de installatie gebouwd is door Valerie en Kirsten. Het woord naaimachine kwam in elk gesprek voorbij. En ook het vertellen van de serpentines bleek een terugkerend ritueel. Dan is er nog de "Steen met envelop" en er zijn medailles. Ondertussen lijken de schelpen signalen van ver op te vangen als ze zacht bewegen op een streepje tocht door het zendstation Radio Kootwijk. Ze hangen op de plek waar de lange golf verbinding werd gelegd met Zendstation Bandoeng, Nederlands-Indie.

Meer info: www.valerievanleersum.nl

De Morse Knikkerbaan

Een van de installaties van de Waterlanders.

Twee rails van 15 meter waarop het publiek een stalen bal kan laten rollen. De een gaat heen, de ander terug. Terwijl de bal rolt, weerklinkt een morseboodschap. De zender en ontvanger wisselen gecodeerde begroetingen uit, een in het Nederlands en een in het Indonesisch.



Op 31 december 1998 om 16.27 heeft de heer Martin Nieuwenhuizen (destijds werkzaam bij de KPN) vanuit het Zendgebouw A voor het laatst radiocontact gehad over zender 150. De rode noodknop werd ingedrukt, waarmee de laatste morsecode werd uitgezonden.

Wilt u zelf de tekst kunnen vertalen neem dan een kopie van het Morse alfabet mee.

Geluiden in Radio Kootwijk

Tijdens de opening van de Volgende Toon... heeft Cees van der Pluijm, schrijver en oud inwoner van Radio Kootwijk, een voordracht gehouden die we graag met iedereen delen. Voor de vier bijhorende sonetten verwijs ik je naar: www.vanderpluijm.demon.nl



Dames en heren,
in december 1965, ik was toen 11, bezorgde Sinterklaas mij een prachtig cadeau: een bandrecorder, zo'n grote, ouderwetse spoelenrecorder waarmee je geluid kon opnemen van radio en televisie, of, met een microfoon, je eigen en andermans stem kon vastleggen.
Dat was geen gering geschenk in die dagen. Vergeleken met ons huidige digitale tijdperk lijkt het niets, maar toch: de draagbare radio bestond nog niet zo heel lang, verder kocht je grammofoonplaten. Cd's, cassettespelers, iPods, downloaden van internet – daar hadden we nog niet van gehoord.
Maar het cadeau bevatte voor de elfjarige nog een verrassing. Had je iets opgenomen, dan werd er bij het terugluisteren in negen van de tien gevallen iets hoorbaar wat niet de bedoeling was. Dat kon variëren van wonderlijke fluittonen, in afwisselende ritmes, tot flarden van gesprekken met landgenoten overzee.
Het geluid van Radio Kootwijk. Je kreeg het er gratis bij, terwijl je argeloos Ja Zuster Nee Zuster van de televisie opnam. Het was pas over toen mijn vader de ombouw van het apparaat aan de binnenkant met aluminiumfolie had bekleed. De problemen ontstonden weliswaar hier, maar ze werden hier ook opgelost.

Radio Kootwijk heeft veel eigen geluiden. Wie op een mooie dag, het liefst buiten het toeristenseizoen, uit de auto of van zijn fiets stapt, wordt overvallen door een bijzondere stilte. Wie goed luistert, realiseert zich dan wat hij hoort. Stilte is namelijk niet het ontbreken van geluid, maar de mogelijkheid om geluiden te onderscheiden.
Wie in de stad woont, of aan zee, of in de nabijheid van een snelweg, weet zich permanent omgeven door een constante ruis, een mengeling van allerlei geluiden die gezamenlijk een nieuw geluid vormen waarin details en nuances niet meer herkenbaar zijn.

In mijn jeugd was de stilte van Kootwijk nog absoluter dan nu. In de jaren vijftig en de eerste helft van de jaren zestig reden er hoofdzakelijk dienstauto's van de PTT. De meeste bewoners hadden nog geen eigen vervoer. Alleen op zondag was het druk, dan kwamen de dagjesmensen die – met opzet of omdat ze verdwaald waren – in Radio Kootwijk belandden, en je zag ze allemaal twee keer langskomen, eerst heen en dan terug, want alle verharde wegen liepen dood op een slagboom en de meeste zondagsrijders waagden terecht hun auto's niet aan de hobbelige zandwegen naar Harskamp of Hoog Buurlo.

Later, in de tweede helft van de jaren zestig, werd de A1 aangelegd, die – toen nog onder de naam E8 – Amsterdam verbond met Twente. Als de wind verkeerd stond, nam die een eerste verstoring van de Kootwijkse stilte met zich mee, het zachte suizen van de welvaart en de vooruitgang.

Wie nu hier rondom Gebouw A stil staat en luistert, hoort eerst heel weinig... Wat is het stil, denken de mensen. En dan begint het: je hoort vogels, allerlei vogels, geen grote koren, maar solisten. En dan de krekels – aanvankelijk zacht, maar onmiskenbaar – vanuit de hei.
Als het ergens echt stil is, worden zelfs de zachtste geluiden steeds harder, alsof onze oren zich opnieuw instellen, die oren die verdoofd waren door de stadse herrie of de motorgeluiden van de auto die we zojuist verlaten hebben.

Als kind in Radio Kootwijk, 's avonds laat in je bed, of overdag, als je eens ziek was en niet naar school hoefde, kon je koersen op de geluiden. Je kende ze en je kon ze onderscheiden, ze waren een decor waar je geen beeld bij nodig had.
Je hoorde de buurvrouw die een kleed uitklopte.
Je hoorde of er getennist werd op de tennisbaan: het ritmische ploppen van de bal tegen een racket.
Je wist waar de bosbouwploeg bezig was (in die tijd werd het bos nog onderhouden hier). Je hoorde de kettingzaag, kort en fel, en dan, als het dicht genoeg bij was, het ritselend omvallen van de boom, eindigend in een geknetter van brekende takken.
Je wist hoe laat het was als je de bus van de VAD, de Veluwse Auto Dienst, hoorde binnenkomen. Dat was maar drie of vier keer per dag, dus je wist echt hoe laat het was.
Ik ben geboren naast het hotel, in een piepklein huisje, om 10 voor 8 's morgens. Gelijk met de bus, zei mijn vader altijd.

Op een mooie zomeravond kon je de trein horen, de lijn Apeldoorn-Amersfoort, een geluid dat echt van ver leek te komen en zich zachtjes voortplantte op de trillingen van de dennebossen tussen je huis en de spoorlijn. Je hoorde hem komen en je hoorde hem gaan, als je goed luisterde.
Zo kon je ook, als je echt goed luisterde, de vliegtuigen horen die heel hoog, als zilveren stipjes, boven je vlogen. Dat lukt je in de stad niet meer. Hier wel, probeer het maar eens.

Stilte is de mogelijkheid geluiden te onderscheiden. Stilte bestaat bij de gratie van het contrast tussen iets en niets, tussen hard en zacht, tussen luisteren en horen. Onmiskenbaar voor het Kootwijkse geluidsdecor was en is Harskamp. Als de paukenslag in het fluisterzachte deel van een Haydnsymfonie: Kaboem!
Het schietterrein in Harskamp: het hoorde erbij, het gaf reliëf aan de stilte ervoor en erna. Alle geluiden gaven letterlijk reliëf en richting aan. Zet een Kootwijker geblinddoekt in het bos, en hij zal zich op zijn oren kunnen oriënteren.

De muziek in de Kootwijkse stilte is rijk en gevarieerd. Hier, bij Gebouw A, leek het altijd te waaien, dat hoorde je. Kwam je op de Korte Golf, bij de gebouwen C, D en E, dan hoorde je vanuit de ruitantennes een ijle fluittoon klinken, een suizen haast, begeleid door de bromtoon die uit de schakelhuisjes opklonk.
Daar, bij Gebouw E, hadden we ons zwembad, in de oude koelvijver die we niet zelden deelden met een verdronken konijn en met grote hoeveelheden afgevallen kastanjeblaren.
Toen er nog geen grasveldje was aangelegd om te zonnen, spreidden we onze handdoeken op de teerweg, waar je bij warm weer moeiteloos je voetafdrukken in achterliet, zinderende hitte in een meestal zinderende stilte. Je voeten en de handdoek kwamen geteerd weer thuis.
Als het druk was in het zwembad kon je bij Gebouw C de stemmen al horen die afdaalden vanaf de heuvel van Gebouw E.

Niet zelden hoorde je, met wat andere pubers liggend in het gras, vreemde stemmen langzaam naderbij komen. Menselijke stemmen? Bijna. Schapen kunnen heel menselijk klinken. Of mensen schaapachtig, zo u wilt. De schaapskudde van Koos Vos, de eerste vrouwelijk herder in Nederland, trok dan over de hei aan ons gehoor voorbij.
Fijne geluiden waren dat allemaal, veilig en vertrouwd. Je wist erdoor wie en waar je was.

De stilte rond Gebouw A is overweldigend, als de fonteinen zwijgen, fonteinen die terecht niet horen bij het originele ontwerp van architect Luthmann.
Maar groter dan het contrast tussen het geweld van Harskamp en de vrede van Kootwijk, was het contrast tussen wat er binnen en wat er buiten Gebouw A gebeurde.
Buiten was het stil, binnen draaide alles om geluid, om de stemmen die over heel de wereld uitzwierven (en zich ongevraagd in mijn bandrecorder nestelden), om de zenders die loeiden dat het een aard had. En te midden van dat geweld, bij het trapje midden in de zenderzaal, zat een knop die het hele bedrijf kon stilleggen in geval van nood.
Met die knop sloot beheerder Martin Nieuwenhuizen op 31 december 1998 het zendstation. En binnen werd het even stil als buiten, voor het eerst.

Dames en Heren, Kootwijkers spreken graag over het Kootwijkgevoel. Hier werd iets groots verricht. Radio Kootwijk was bijzonder en is het nog.
Als kind was ik diep onder de indruk van de wereldkaart die in de gebouwen hing waarop Radio Kootwijk precies in het midden lag. De navel der aarde waren wij, en daar werkte je vader, in dit gebouw, te midden van alle herrie die er nodig was om een menselijke stem aan de andere kant van de wereld hoorbaar te maken .

toegang mindervaliden

Afgelopen dagen is er al een aantal bezoekers gekomen die wat slecht te been zijn. Ze komen dan van ver om de expositie te bezoeken. Helaas is het gebouw niet toegankelijk voor mindervaliden. We vinden het zelf ook heel erg vervelend. Het gebouw stamt uit 1923 en in die tijd was er nog geen lift in gemaakt. Staatsbosbeheer gaat hier in de nabije toekomst wel aan werken.

Excuses voor het ongemak.

DE OPENING

Afgelopen woensdag 14 juli is De Volgende Toon...op Radio Kootwijk geopend door de heer Olaf Prinsen, wethouder Kunst en Cultuur van de gemeente Apeldoorn.
Het was een groot succes. 100 genodigden en tientallen passanten hebben Zendgebouw A leven ingeblazen.


De Fontijn ging uit en Geert nam het woord. Met de woorden: "I've never done this before!" liet hij weten hoe hij met spanning heeft uitgekeken naar dit moment.
Na een kort bedankje gaf hij het woord aan Cees van der Pluijm, schrijver en oud inwoner van Radio Kootwijk. Vol passie en nostalgie droeg hij een speciaal voor de gelegenheid geschreven tekst voor over het Radio Kootwijkgevoel en het Radio Kootwijkgeluid.

Na het prachtige verhaal en de ontroerende sonnetten gaf Cees op zijn beurt het stokje door aan de wethouder. Met het overhalen van een handel zette Olaf Prinsen het gebouw "AAN". Vanuit de gangen klonk het diepe geluid van de Gladiator en het gerinkel van Defence.

Zendgebouw A leeft weer! en als bloed door de aderen wandelde iedereen met heel plezier door het gebouw.







foto's" Moon Saris en Rene den Engelsman

Extra programma

Naast de expositie De Volgende Toon gebeurt er het een en ander live in Radio Kootwijk. Bezoekers belanden in een openbare repetitie. Op het einde van iedere dag worden de resultaten van het experiment als presentatie getoond. Een leuk, onverwacht extraatje!
7 en 8 augustus is Marije Nie aanwezig met zes tapdansers om met de weerklank van het gebouw te experimenteren.
Op 18 en 19 augustus spelen Ireen Kurvers en Tineke Veenhof als dansers met het hekwerk van D-Fence.
Tot slot komt op 21 augustus BOT langs. BOT geeft op 22 augustus het slotconcert van de Volgende Toon: een mix van het BOT-repertoire en de aanwezige installaties.

Komt dat zien!

Rondleidingen Staatsbosbeheer

Wilt u tijdens uw bezoek aan De Volgende Toon... ook nog wat meer te weten komen over de historie van het Zendgebouw A en het dorp Radio Kootwijk neem dan deel aan een van de rondleidingen verzorgd door Staatsbosbeheer. De rondleidingen vinden plaats op:

vrijdag 16 juli
zaterdag 17 juli

vrijdag 23 juli
zaterdag 24 juli

vrijdag 30 juli
zaterdag 31 juli

vrijdag 6 augustus
zaterdag 7 augustus

donderdag 12 augustus
zaterdag 14 augustus

vrijdag 20 augustus
zaterdag 21 augustus

Aanvangstijd: 13.30
De rondleiding begint bij de Watertoren dus als u spontaan komt, meldt u zich dan bij de watertoren of kom om 13.15 naar zendgebouw A.

Het bezoek aan de tentoonstelling inclusief een rondleiding is: €12,-.

Graag wel vooraf via VVV Apeldoorn: 055-5260200 of via info@apeldoorn.nl,
of ter plekke op Radio Kootwijk een kaartje kopen (vol=vol)

Getest

De voorbereidingen voor de Volgende Toon... zijn in volle gang. Afgelopen weken zijn de diverse installaties getest. Een van de installaties, De Spreekbuis, is ontwikkeld in samenwerking met de Vereniging voor Zendamateurs. Samen met Geert Jonkers testten zij 29 juni jl. de werking van de Spreekbuis. Speciaal voor De Volgende Toon...zal er weer een radioverbinding tot stand worden gebracht tussen het Zendgebouw A en een bijzondere plek ergens op aarde.
Een plek waarvan je het bestaan wellicht wel kent maar wie zit daar aan de andere kant van de lijn, wat doet deze persoon daar? De spreekbuis kan je een antwoord geven op vele vragen.

Het is erg bijzonder om te ervaren hoe het ook alweer was in een wereld zonder internet en mobiele telefonie. Een wereld van "Over" en "Over en Sluiten" maar.

Terwijl wij bloggen, twitteren en sms'en is er nog een grote groep zendhobbyisten. Een kleine groep heeft nog steeds een studio in Radio Kootwijk. Vanuit het zendstation worden zo nu en dan nog steeds stemmen de ether ingezonden. En mogelijk hoort uw stem daar binnenkort ook bij.

Foto's: Hendrik-Jan Fakkeldij